Wiszniów w Polskim Atlasie Etnograficznym

Wiszniów po wojnie został spalony i zdewastowany. Pozostał kościół, stara szkoła, ruiny w folwarku, organistówka. Do powojennego Wiszniowa powrócili mieszkańcy, a z czasem osiedlali się kolejni. Jak się im wiodło? Jak wyglądała wieś w pierwszych latach po wojnie?

Niewiele zachowało się z tamtego okresu: kilka starych chałup, spichlerz, a zdjęć niewiele i na nich nie sposób poznać, kto na nich jest. W XXI wieku znalazły się jednak narzędzia i możliwości przywracania przeszłości. Powstała grupa na Facebooku "Stare zdjęcia z Wiszniowa", w której umieszczono wiele niepublikowanych wcześniej zdjęć z czasów po wojnie (lata 50-60 XX wieku). Kolejna grupa i strona "Kresy Bliskie" przywraca pamięć o regionie i angażuje w poszukiwania informacji o przeszłości Wiszniowa, Mircza czy Dołhobyczowa. I tu należałoby kończyć gdyby nie to, że nagle pojawiły się nieznane zdjęcia z lat 1965 - 1969 z Polskiego Atlasu Etnograficznego autorstwa Janusza Bohdanowicza. Zdjęcia przedstawiają kilka chałup i budynków gospodarczych. Niby niewiele, ale to jedyne takie zdjęcia pokazujące jak wyglądały chaty mieszkańców oraz ich najbliższe sąsiedztwo. 

 

1965 r. chałupa w Wiszniowie

1965 r. jedyna ocalała chałupa sprzed 1939 r.

1965 r. nowy dom

1965 r. chałupa i sad

 

1965 r. nowa chałupa

Zobacz także:

1. Polski Atlas Etnograficzny w Federacji Bibliotek Cyfrowych 

https://rcin.org.pl//dlibra/metadatasearch?action=AdvancedSearchAction&type=-3&val1=location-administrative-unit-present:%22Wiszni%C3%B3w%2C+pow.+Hrubieszowski%2C+woj.+Lubelskie%22&ipp=64

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 7. Stara szkoła

Drewniany budynek starej szkoły powszechnej zbudowany został w końcówce XIX wieku (kronika szkolna podaje datę 1897 r.), ulokowany jest do dziś w pobliżu kościoła. Szkołę wybudowała społeczność Wiszniowa. Szkoła funkcjonowała aż do wybuchu I wojny światowej, wówczas szkołę zamknięto. Od 1918 r. zaczęto nauczanie w języku polskim. Przez całe XX - lecie międzywojenne szkoła działała i służyła polskim dzieciom, aż do wybuchu II wojny światowej. Od tego czasu nauczano w niej tylko w języku ukraińskim. Budynek zaczął służyć znowu Polakom po wojnie w 1947 r. i aż do lat 70. XX wieku kiedy oddaną nową, większą szkołę. 

 

Stara szkoła w Wiszniowie

Stara szkoła to drewniany budynek o dwuspadowym dachu, postawiony na podmurówce, wejście do środka prowadzi po schodkach przez ganek. 

Budynek starej szkoły liczy cztery izby, dwie sienie, komórkę i piwnice. Budynek objęty jest częściową ochroną konserwatorską, jest własnością parafii św. Stanisława. Dziś pełni on funkcję składzika, pozostaje przez to zaniedbany. Stanowi sporą wartość historyczną, jest jednym z nielicznych zachowanych budynków sprzed obu wojen i z XIX wieku. Być może w przyszłości zostanie odnowiony i będzie atrakcją turystyczną regionu.

Stara szkoła w Wiszniowie

Zobacz także:
1. Dzieje miejscowości gminy Mircze, powiat hrubieszowski, J. Niedźwiedź, E. Niedźwiedź, E. Prusicka- Kołcon, M. Kołcon, L. Szopiński, Mircze - Zamość 2008
2. Kronika szkolna - https://spwiszniow.edupage.org/a/historia
4. Wikipedia - Wiszniów

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 6. Drewniak i pozostałości po dawnym dworze.

Dwór Kiełczewskich na fotografii z około 1910 r. to parterowy modrzewiowy budynek, który został spalony w trakcie I wojny światowej lub wg. niektórych relacji w 1920 r, w czasie wojny polsko - bolszewickiej. 

Dwór Kiełczewskich z około 1910 r.

 

W latach powojennych, w 1948 r. w miejsce spalonego dworu postawiono, przeniesiony z innej miejscowości, drewniany budynek nazywany lokalnie drewniakiem. 

Drewniak był drewnianym parterowym domem na podmurówce z dwoma gankami i wejściami do środka od strony frontowej. Z tyłu budynku znajdowały się także dwa wyjścia. Budynek o dwuspadowym dachu liczył około ośmiu pokoi, czterech sieni, dwóch komórek.Mieszkało tam kilka rodzin. Zamieszkiwali go pracownicy zakładu rolnego, który powstał w miejsce przejętego przez państwo majątku ziemskiego. Budynek ulokowany został na miejscu dawnego dworu, na jego fundamentach. Nieopodal znajdowały się stajnie i park dworski. Do dziś nie zachowało się zdjęcie budynku.

Po dworze, a także po drewniaku zostały tylko zakopane przed laty fundamenty i piwnice. W okolicy poza miłorzębem dwuklapowym nie ma śladu dawnego ogrodu ani parku dworskiego. Dziś w to miejsce prowadzi asfaltowa droga, w pewnym momencie żwirowa. Miejsce dawnego dworu zajmują garaże i budynki gospodarcze. Po dawnych czasach świetności nie ma już śladu.

Miejsce dawnego dworu dziś

Opracowano na podstawie przekazów mieszkańców Wiszniowa. 

 

Zobacz także:
1."Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo bełskie. Ziemia chełmska województwa ruskiego, t. 6, R. Aftanazy, Wrocław 1995, s. 269-270.
2. Dzieje miejscowości gminy Mircze, powiat hrubieszowski, J. Niedźwiedź, E. Niedźwiedź, E. Prusicka- Kołcon, M. Kołcon, L. Szopiński, Mircze - Zamość 2008
3. Kresy Bliskie - Facebook
4. "Straty i zniszczenia poniesione w zabytkach nieruchomych w okresie I wojny światowej na obszarze województwa lubelskiego (w jego aktualnych granicach). Raport" - Marzena Gałecka

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 5. Figura Chrystusa z radostowskiego cmentarza

W kościele w Wiszniowie znajduje się sporych rozmiarów drewniana figura Jezusa na krzyżu. Wisi ona na ścianie nad drzwiami w nawie bocznej. Historia figury Jezusa jest ciekawa. Znajdowała się pierwotnie na cmentarzu austro-węgierskich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej w Radostowie. 

Fundatorką figury była żona poległego oficera - pułkownika armii austro - węgierskiej pochowanego na tym cmentarzu. Według relacji mieszkańców Wiszniowa figurę zawieszono na krzyżu około 1920 r. Niestety w krzyż miał uderzyć piorun, dlatego figurę przeniesiono do kościoła w Wiszniowie, gdzie znajduje się do dziś. 

Na cmentarzu w Radostowie na wzniesionym kurhanie stoi pojedynczy krzyż i przypomina, że polegli tam w Wielkiej Wojnie żołnierze austriaccy. 

Drewniana figura Jezusa

 

Opracowano na podstawie przekazów mieszkańców Wiszniowa. 

 

Zobacz także:
1. https://upadli.wordpress.com/2016/10/27/radostow/
2.http://www.mircze.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=4&subsub=23&menu=86&strona=1
3. https://opencaching.pl/viewcache.php?wp=OP8XSB
4. Google Maps

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 4. Ukryty grobowiec

Nieopodal kościoła, za dzwonnicą zakopany jest grobowiec rodzinny. W grobowcu według przekazów znajdowało się co najmniej kilka trumien. Według tych przekazów spoczywają tam Świeżawscy, którzy byli właścicielami Wiszniowa na przełomie XVIII i XIX wieku. 

Rodzina Świeżawskich posiadała wiele majątków, a dobrze zachowany grobowiec Świeżawskich znajduje się na cmentarzu w Oszczowie. Swieżawscy byli fundatorami cerkwi w Wiszniowie w końcówce XVIII w., dlatego mogli być pochowani przy cerkwi. 

Wśród trumien w grobowcu były także te dziecięce, co szczególnie interesowało odwiedzające to miejsce ciekawskie dzieci. Z tego też powodu grobowiec zasypano na przełomie lat. 70. i 80. XX wieku o czym coraz mniej współczesnych pamięta.

Czy był to faktycznie grobowiec Świeżawskich tego nie wiadomo. Świeżawscy sprzedali majątek w pierwszej połowie XIX wieku rodzinie Kiełczewskich, którzy byli także fundatorami nowej, istniejącej do dziś cerkwi. A może w grobowcu spoczywały szczątki innej rodziny... Tego już nikt nie pamięta. 

Grobowiec jest zakopany, znajduje się za dzwonnicą

 

Opracowano na podstawie przekazów mieszkańców Wiszniowa.

Zobacz także:
1. Otwarte zabytki

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 3. Nieistniejąca zabudowa - fundamenty

Z dawnej zabudowy Wiszniowa (poza kościołem i szkołą) pozostało niewiele, są to figury przydrożne, grobowce na cmentarzach, a także fundamenty przedwojennej zabudowy. 

W rejonie kościoła, z tyłu za starą szkołą, znajdują się zachowane fundamenty dawnego budynku lub zespołu budynków. W tym rejonie w otulinie obecnego sadu owocowego znajdowały się zabudowania folwarczne, może to ich pozostałości.

Pozostałości fundamentów w rejonie kościoła

Z kolei na polu nieopodal plebanii znajdowała się dawna organistówka, gdzie mieszkał prawosławny kościelny. Budynek rozebrano po wojnie w 1947 r. i nie zachowały się jego fotografie, więc nie wiadomo jak wyglądał. Dziś to miejsce porastają krzewy i drzewa.

Pozostałości dawnej organistówki

Fundamenty dawnej zabudowy (prawdopodobnie domu mieszkalnego) znajdują się przy drodze na cmentarz obok przydrożnego krzyża. 

Zarośnięte fundamenty dawnej zabudowy

Wszystkie zabudowania można znaleźć na starych przedwojennych mapach. Działki należą do parafii (pozostałości organistówki oraz dawnej zabudowy w rejonie kościoła) lub gminy (fundamenty przy drodze do cmentarza). 

Fragment mapy z 1929 r.

Fragment mapy z 1941 r.

 
Opracowano na podstawie przekazów mieszkańców Wiszniowa.

Zobacz także:
1. Google Maps
2. Stare mapy w serwisie Mapster
3. Kresy Bliskie - strona na Facebooku
4. Wiszniów - strona na Twitterze

Pamiątki, wspomnienia, legendy Wiszniowa cz. 2. Figura Matki Bożej przy kościele św. Stanisława

Figura Matki Bożej pochodzi z 1908 r. i znajduje się przed kościołem św. Stanisława. Poprzednio znajdowała się za kościołem wśród krzewów i drzew. Jej pierwotną lokalizacją były tereny dawnego majątku Kiełczewskich (być może był to park dworski), które po wojnie były ogródkiem przy osiedlu mieszkalnym przy późniejszym zakładzie rolnym. 

Legenda głosi, że figura została ustawiona na grobowcu zakochanej w młodym dziedzicu dziewczyny. Inne przekazy sugerują, że był to grobowiec obojga zakochanych, którzy nie mając zgody rodziców na zaślubiny (chłopki z synem dziedzica) popełnili samobójstwo i zostali pochowani razem. 

Na cokole figury, z tyłu, widnieje data 1908 r., co może oznaczać że została wzniesiona po ukazaniu się dekretu tolerancyjnego cara i może być wotum dziękczynny mieszkańców majątku. 

Figura została odnowiona przez proboszcza Michała Słotwińskiego pod koniec lat 90. XX wieku.

Zabytkowa figura Matki Bożej

 Opracowano na postawie przekazów mieszkańców Wiszniowa.

Zobacz także:
1. Pejzaże Wiszniowa - strona na Facebooku
2. Wiszniów - strona w Wikipedii
3. Google - Maps
4. Flickr Wiszniów